Tata Steel is hard bezig om het staalproductieproces te vergroenen. De OV IJmond vroeg Annemarie Manger ten behoeve van deze publicatie in de IJmondiaan naar de status van de verschillende verduurzamingsprojecten. ‘We maken zowel voor de korte als de lange termijn mooie stappen’, vertelt de directeur duurzaamheid.
Terwijl steeds meer huizen van warmtepompen en zonnepanelen worden voorzien en het elektrische wagenpark op de weg toeneemt, wil ook de grote industrie groene slagen maken. Dat moet ook wel, want de overheid dreigt met flinke boetes als de verscherpte duurzame normen niet worden behaald. Maar de industrie is er zelf ook goed van doordrongen dat een omslag voor het milieu en maatschappij noodzaak is, en dus wordt er flink gebroed op groene vooruitgang.
OV IJmond: ‘Behoefte aan compleet beeld over Tata Steel’
‘Geregeld zien we als OV IJmond allerlei gefragmenteerde berichtjes, vraagpunten en kritiek verschijnen, als het om de duurzaamheid van Tata Steel en de groene ontwikkelingen omtrent de IJmondiale staalproducent gaat’, vertelt OV IJmond-voorzitter Ton van der Scheer als inleiding bij dit artikel.
‘Daarom voelden wij als ondernemersvereniging de behoefte om het complete verhaal rondom de verduurzaming van Tata Steel eenduidig te horen. Daarom hebben we Annemarie Manger als directeur duurzaamheid gevraagd om de feitelijke ontwikkelingen naar een groene toekomst voor ons compleet en begrijpelijk weer te geven. Dit is namelijk essentieel om een helder beeld te kunnen vormen rondom het bedrijf, dat in onze regio al ruim een eeuw een belangrijke speler is.’ ‘Tata Steel is niet alleen de grootste werkgever van Noord-Holland, maar ook tientallen bedrijven uit de IJmond zijn als leverancier of in enige andere vorm betrokken bij de staalgigant. Het is hierbij belangrijk om in te zien, dat Tata Steel niet alleen economisch van essentiële waarde is, maar ook op het gebied van duurzaamheid – via vele verschillende trajecten – haar verantwoordelijkheid neemt. Het verhaal van Annemarie Manger geeft exact aan waarom welke groene initiatieven worden genomen en wanneer er wat mogelijk zal zijn.’
Decarbonisatie Strategie
Tata Steel, de grootste werkgever van Noord-Holland, krijgt geregeld de vraag: waarom stappen jullie niet vandaag al over naar staalproductie via het gebruik van waterstof als energiebron? Waarom wordt er niet nu al afscheid genomen van die koolstof? Het antwoord is even eenvoudig als complex: omdat je niet elk productieproces met één simpele druk op de knop naar een supergroene variant kunt transformeren. ‘Het heeft simpelweg met de complexiteit van onze productieprocessen te maken. We moeten nog leren werken met waterstof. Bovendien heb je voor de overstap naar de groene staalproductie via waterstof liefst 6 gigawatt aan duurzaam opgewekte stroom nodig. En die kunnen we pas genereren als alle geplande windparken voor de IJmuidense kust daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Dat heeft dus tijd nodig’, vertelt Annemarie Manger, wier werkgever Tata Steel al een dikke eeuw verankerd is in de IJmond. ‘Voordat dit waterstofmodel daadwerkelijk mogelijk is, werken we momenteel hard om de uitstoot van koolstof blijvend te verminderen. Daarvoor hebben we een portfolio van vier verschillende, koolstofarme technologieën en vormen van infrastructuur ontwikkeld. Uiteraard is onze uiteindelijke doelstelling om klimaatneutraal en schoon hoogwaardig staal te produceren via het gebruik van waterstof. Maar dat is pas haalbaar op de lange termijn. Daarom zetten we nu eerst technologieën in, waarbij we door slim gebruik van koolstof de CO2-uitstoot kunnen verminderen: namelijk, het afvangen van onze CO2 en het hergebruiken van onze restgassen. Latere technologieën zetten in op een staalproductie zónder koolstof, door schroot te hergebruiken en met waterstof staal te gaan maken. Maar dat vergt een lange voorbereidings- en ontwikkelingstijd en zal pas mogelijk zijn na 2035. We bereiden ons daar al wel op voor door al in 2024 een waterstoffabriek op onze site te hebben.’
Stroom maken van afvalstoffen
Voor die tijd zal er dus nog CO2-uitstoot plaatsvinden tijdens het produceren van staal. ‘Tijdens het huidige productieproces gebruiken we twee hoogovens. Daar komt uiteraard gas bij vrij, maar die kunnen we al voor een deel duurzaam hergebruiken. Zo transporteren we het gas naar de centrales van Vattenfall, hetgeen daar wordt omgezet in stroom. Daarna komt liefst 400 megawatt aan elektriciteit terug naar Tata Steel, die ons complete terrein van stroom kan voorzien.’ Tata Steel wil echter op de (relatief) korte termijn meer doen om de CO2- uitstoot te reduceren. Het idee is om de vrij gekomen koolstoffen uit de Hoogovens af te vangen en op te slaan in de lege gasvelden in de Noordzee. In een volgende fase kunnen daar verschillende dingen mee gedaan worden. ‘We kunnen bepaalde gassen hergebruiken door er verschillende producten van te maken. Dan kun je denken aan bijvoorbeeld methanol, waterstof, kerosine of nafta. Hierdoor zal de gewenste CO2-reductie toenemen’, legt Manger uit.’
Opslaan en slim hergebruik CO2
Deze duurzaamheidsslagen moeten rond 2027 à 2028 gerealiseerd zijn via een CO2-infrastructuur met opslag van de koolstofdioxide in lege gasvelden onder de Noordzee, de zogenaamde Carbon Capture Storage (CCS). Bij dit Athos-project werkt Tata Steel samen met Gasunie, EBN en Port of Amsterdam om de afgevangen CO2 straks ver uit de kust op zo’n 3 tot 5 kilometer diepte op te slaan. ‘We liggen ideaal aan zee om voor deze snelle, efficiënte oplossing te gaan’, stelt Manger. ‘We zijn vol bezig om dat verhaal met de andere, meewerkende partijen te ontwerpen in een partnership. Dat ligt goed op schema.’ Daarnaast komt er de mogelijkheid van slim hergebruik van CO2, oftewel Carbon Capture Utilisation (CCU). Zo zal via een buizensysteem CO2 worden vervoerd naar bijvoorbeeld tuinders, die hun plantjes juist sneller en beter kunnen laten groeien met behulp van de koolstoffen. ‘Met de uitvoering van deze CO2-afvang plannen, willen we in 2030 al ten minste 4 miljoen ton aan CO2-uitstoot reduceren’, zegt Manger. ‘We hebben nu 12 miljoen ton CO2 per jaar, inclusief de emissie van de Vattenfall centrale. Dus dan spreek je van een significante terugdringing.’
HIsarna
Een ander duurzaam project waarmee Tata Steel al druk bezig is, is HIsarna. Dankzij deze nieuwe hot metal productie methode, kan er ultra low CO2-staal worden geproduceerd. ‘We hebben nu een pilot plant op ons Tata Steel-terrein staan’, legt Manger uit. ‘Dankzij het gebruik van biomassa en schroot en de verminderde verwerking van grondstoffen, gaat de CO2-uitstoot omlaag. Bovendien kan HIsarna worden aangesloten op het CCS en CCU-systeem.’ HIsarna (dat qua benaming een samenstelling is van het oud-Keltische woord voor ijzer Isarna en de naam van het smeltvat Hismelt) zal naar verwachting ook een grote rol spelen in het bereiken van toekomstige recycle-ambities in de circulaire economie. Het zeer innovatieve staalproductieproces bestaat uit een reactor waar ijzererts en poederkool worden ingevoerd en waarbij vloeibaar ruwijzer ontstaat als basismateriaal voor de productie van hoogwaardig staal. Het gas dat HIsarna uitstoot, is geconcentreerd CO2 en is zeer geschikt voor opslag (CCS) of hergebruik (CCU), zonder een kostbaar gasscheidingsproces. De HIsarna-technologie maakt tevens een aantal voorbewerkingsstappen overbodig en stelt minder strikte eisen aan de kwaliteit van de grondstoffen. Dit resulteert in een enorme efficiëntieverhoging. Het verlaagt het energieverbruik, dringt de CO2-uitstoot terug met 20 procent en verlaagt de uitstoot van fijnstof, zwaveldioxide en stikstofdioxide met 60 tot 80 procent. De combinatie van HIsarna en CO2-opslag zou kunnen leiden tot een totale CO2-verlaging van liefst 80 procent in het staalproductieproces. ‘HIsarna wordt dus al een heel mooie stap om meer circulair te worden’, aldus Manger. ‘We hebben nu een pilot op onze site staan, maar willen hier in de toekomst een grote HIsarna gaan bouwen. Als tussenfase wordt er eerst in India een grote fabriek gebouwd. Daar wordt getest, zodat we alle opschalingsrisico’s eruit kunnen halen. Zodra alles optimaal functioneert, willen we in IJmuiden een grote HIsarna centrale neerzetten.’
Op weg naar waterstofproductie
De tot dusver beschreven methoden geven aan hoe Tata Steel de decarbonisatie op korte termijn wil vormgeven. Dit slimme (her)gebruik van koolstof vóór 2030 zal na 2035/2040 echter plaats moeten maken voor een staalproductie zónder koolstof. ‘De waterstofroute is een attractieve route’, weet Manger, ‘maar dan heb je dus wel héél véél groene stroom nodig, omdat je enorme kwantiteiten waterstof moet maken. Waterstof heeft namelijk een veel lagere intrinsieke energiewaarde dan de kolen, die juiste een hele hoge concentratie energie bevatten. Daarom hebben we straks gigantische hoeveelheden groene stroom nodig, wel 6 gigawatt groot. Die hoeveelheden zijn pas op langere termijn beschikbaar, als al die enorme windmolenparken voor de IJmuidense kust er zijn.’ Tata Steel krijgt regelmatig de vraag: maar kun je dan niet nu al grijze stroom gebruiken voor de productie van waterstof? ‘Als je dat zou doen, creëer je dus op grijze wijze waterstof. Daarbij zul je juist méér CO2-uitstoot hebben dan bij het gebruik van het HIsarna-proces. Dan spreek je dus niet van een milieutechnische verbetering, maar juist van een verslechtering. We hebben straks dus echt die groene stroom van de windparken nodig.’
Bouw waterstoffabriek
Bovendien moet de hele branche nog leren hoe je staal met waterstof kunt produceren. ‘De techniek is nu in de ontwikkelfase’, vertelt de ervaren duurzaamheidsspecialiste. ‘Om op dit gebied alvast ervaring en kennis op te doen, is het plan om op ons terrein een waterstoffabriek te bouwen. Dit doen we samen met onze partners Nouryon en de Port of Amsterdam. Dit project heet Hermes. De fabriek, die de grootste waterstof plant van Nederland wordt, moet in 2024 op ons terrein gebouwd zijn.’ De waterstof die via Hermes zal worden opgewekt, zou Tata Steel al op het eigen terrein kunnen inzetten. ‘Bijvoorbeeld door dit te gebruiken voor de hoogovens of in een Direct Sheet Plant, maar dat gaat niet dé oplossing in het grote verhaal betekenen’, zegt Manger. ‘De grote winst van Hermes wordt dat wij leren werken met waterstof en dus de erg belangrijke ervaring en kennis opdoen met deze nieuwe technologie. Zo kunnen we de benodigde infrastructuur van Tata Steel opstarten.’ De waterstoffabriek zal naar verwachting toch een slordige 100 megawatt aan energie gaan opwekken. ‘Die gaan we zeker nuttig besteden. De waterstof gaat naar de regio Amsterdam, die daar gebruikt kan worden voor de regionale mobiliteit of andere industriële toepassingen in het havengebied. Als we de 100 megawatt zelf op het Tata Steel-terrein zouden gebruiken, zou dat ‘slechts’ een winst van 0,1 miljoen ton aan CO2-reductie opleveren, terwijl het doel is om in totaal 4 miljoen ton reductie te behalen. Het hoofddoel van Hermes is dus het leren werken met waterstof en de ontwikkeling van onze nieuwe groene productieprocessen.’
Incrementele verbeteringen
Voordat alle grote genoemde projecten gerealiseerd zijn, is Tata Steel tevens bezig met zogenoemde incrementele verbeteringen. Deze relatief kleine stappen hebben echter nog steeds een positieve impact op de Nederlandse schaal van duurzame progressie. Manger: ‘We kijken bijvoorbeeld of we bij de productieprocessen warm schroot kunnen inzetten of andere zaken kunnen proberen. Op die wijze kun je zeker nog 0,2 à 0,3 miljoen ton aan CO2-uitstoot besparen. Dat is best significant, maar voor de écht grote stappen moet je toch echt toewerken naar die andere configuraties. Zo zijn we continu op vele vlakken bezig. Neem bijvoorbeeld ook de samenwerking met TenneT. Deze elektriciteitstransporteur heeft een stukje land van Tata Steel gekocht en gaat hier een transformatorstation bouwen. Zo kan straks de groene stroom van de windparken aanlanden op land.’
Belangrijke afdeling
Die grote groene ontwikkelingsprocessen vergen dito investeringen. ‘Want als de projecten straks in uitvoering zijn, zijn er gewoon duizend man aan het werk. Dit heeft dus als mooi neveneffect dat onze groene ontwikkeling een mooie impuls voor de werkgelegenheid geeft. Het is dan ook niet voor niks dat duurzaamheid hoog op de agenda van Tata Steel staat. Sustainability is een belangrijke afdeling binnen de organisatie, waarbij ik als duurzaamheidsdirecteur rechtstreeks rapporteer aan de CEO van Tata Steel Europe.’ Bovendien blijft Tata Steel met een energie-efficiëntie doorgaan. ‘Zo hebben we in een MEE-convenant 2030 – 2035 2050 2e fase: CO2 reductie 60–80% en meer circulair Een mogelijke weergave van CO2 neutraal IJmuiden in 2050 afgesproken om elk jaar 1 procent efficiënter te gaan werken. Dat levert dus een energiebesparing op. Daarnaast zijn we natuurlijk gecommitteerd om onze milieuperformance te verbeteren. Jeroen Olthof, gedeputeerde bij de provincie Noord-Holland, heeft inmiddels een plan gemaakt om onze hinderpositie te verbeteren. Dat is gewoon een heel goede stap om samen met de regionale overheid op te trekken, om ook daar een verbetering in te maken. Zo zorgen we op veel groene vlakken voor incrementele verbeteringen. We zitten dus zeker niet stil tot 2028.’
Innovaties voor hyperloop
Tata Steel is bovendien actief op het gebied van innovatie. Zo is het bedrijf betrokken bij het prestigieuze Hyperloop-project Hardt Hyperloop. Hyperloop wordt gezien als hét transportsysteem van de toekomst, waarbij zowel goederen als personen via een luchtdrukbuis met hoge snelheden vervoerd zullen worden. Als dit realiteit wordt, kun je straks met een laag energieverbruik binnen een half uur van Amsterdam naar Parijs reizen, zo is het idee. ‘We werken bij dit innovatieproject nauw samen met POSCO, de Zuid-Koreaanse staalproducent. We zijn hierbij dus partners’, vertelt Manger. ‘We willen de ideale buis van deze nieuwe, grote markt ontwikkelen. Deze moet zo goed, sterk en licht mogelijk worden. We werken hierbij eveneens samen met Hardt Hyperloop. Het idee is dat in Groningen een testcentrum voor de buizen gebouwd gaat worden. Het is een mooi groen project, waar wij als bedrijf veel energie van krijgen. Hyperloop gaat op het gebied van het toekomstige vervoer een enorme stap maken. De IJmond helpt daar significant aan mee. Hoe mooi is dat!’ www.ovijmond.nl
Plaats een reactie